We leven in een tijd waarin het soms lijkt alsof de wereld in brand staat en waarin onze waarheid steeds meer wordt bepaald door de onzichtbare algoritmes van socialmediaplatformen. Deze digitale systemen zijn zo ontworpen dat ze jou zo lang mogelijk willen vasthouden. Jouw aandacht is namelijk hun verdienmodel: hoe langer jij blijft scrollen, hoe meer advertenties ze je kunnen voorschotelen en hoe meer geld er binnenkomt. Om dat te bereiken, schotelen ze je voortdurend nieuwe dingen voor die aansluiten bij jouw interesses en eerdere zoekopdrachten. Het gevaar daarbij is dat de waarheid of de feitelijke juistheid van die informatie totaal niet van belang is voor de platforms. Het enige wat telt, is of jij klikt, kijkt en blijft hangen.

Dat heeft enorme gevolgen. We zien tegenwoordig dat verkiezingen actief worden beïnvloed via online campagnes die vaak draaien op halve waarheden of regelrechte leugens. Tegelijkertijd zijn er grote groepen mensen die inmiddels geloven dat de aarde plat is en dat we ieder moment van de rand zouden kunnen vallen. Er circuleren complottheorieën waarin wordt beweerd dat er op Antarctica een gigantische muur staat die ons iets verbergt. Zulke verhalen zouden vroeger waarschijnlijk met hoongelach ontvangen zijn, maar vandaag de dag vinden ze razendsnel hun weg naar miljoenen mensen via de algoritmes. Het internet maakt het mogelijk dat zelfs de meest bizarre ideeën een trouwe achterban krijgen.

En niet alleen de inhoud verandert, ook de toon van discussies op social media wordt steeds harder. Mensen spreken elkaar niet meer aan op basis van feiten, maar reageren steeds vaker vanuit hun onderbuikgevoel. Dat betekent dat emoties, boosheid en frustratie de boventoon voeren, en dat rationele argumenten vaak opzijgeschoven worden. Het gevolg: verhitte debatten, digitale scheldkanonnades en het ontstaan van bubbels waarin mensen elkaar bevestigen in hun overtuigingen.

In dat licht is er nu ophef ontstaan over een video die online rondgaat. In die video zien we een man uit Syrië die openlijk zijn beklag doet over de werktijden die hij moet draaien tijdens zijn taakstraf. Hij zegt dat het leven in Syrië, zijn thuisland, eigenlijk een stuk beter was dan hier. Voor sommige kijkers lijkt dit misschien een ironische opmerking of een misplaatste grap, maar in de commentaren onder de video is te zien hoe het sentiment compleet omslaat. Mensen grijpen dit soort uitspraken namelijk meteen aan om hun eigen frustraties te uiten. Ze reageren met opmerkingen over migratie, over ‘misbruik van ons systeem’ en over hoe slecht integratie volgens hen verloopt.

Het is koren op de molen van iedereen die zijn mening al klaar heeft liggen en niet schroomt om die fel te ventileren. Het feit dat de man misschien gewoon een grap maakte of zijn frustratie luchtte zonder kwaad in de zin te hebben, verdwijnt volledig naar de achtergrond. Wat telt, is de interpretatie van de kijkers, en die is vaak gekleurd door emoties, vooroordelen of politieke overtuigingen.

We moeten onszelf daarom serieus afvragen: kijken we nog wel naar de inhoud, of vooral naar wat we voelen bij een bepaalde uitspraak of gebeurtenis? Socialmediaplatforms versterken dat gevoel alleen maar. Want zodra je een keer klikt op een filmpje dat kritisch is over migratie, zul je merken dat je tijdlijn zich vult met soortgelijke video’s en berichten. Voor je het weet, lijkt het alsof iedereen hetzelfde denkt, terwijl je in werkelijkheid in een digitale bubbel bent beland.

Daarin schuilt een groot gevaar voor de samenleving. Als mensen zich alleen nog maar baseren op hun emoties en de algoritmes hen voortdurend dezelfde boodschap laten zien, verdwijnt het brede perspectief. Dan is er geen ruimte meer voor nuance, geen bereidheid om naar elkaar te luisteren, en geen vertrouwen meer in objectieve informatie. Het resultaat is polarisatie: groepen mensen die lijnrecht tegenover elkaar komen te staan en geen enkel begrip meer hebben voor de ander.

Het incident met de Syrische man laat zien hoe klein het lontje online kan zijn. Een enkele uitspraak wordt uitvergroot tot een maatschappelijk debat. Waar het misschien begon als een persoonlijke klacht of een grappige opmerking, eindigt het als brandstof voor woede, haat en verontwaardiging. En dat alles omdat algoritmes precies weten hoe ze emoties kunnen aanwakkeren en uitvergroten.

De vraag is dus niet of dit een grap was van deze beste meneer, maar waarom wij er zo massaal op reageren zoals we doen. Misschien zouden we vaker moeten stilstaan bij de rol die social media spelen in onze emoties en overtuigingen. Want zolang we ons laten meeslepen door onderbuikgevoelens en algoritmes die ons vastketenen aan ons scherm, blijven we gevangen in een digitale werkelijkheid die niet per se de echte werkelijkheid weerspiegelt.

Lees ook