Het lijkt wel alsof er in België bijna dagelijks berichten verschijnen over nieuwe steekincidenten. Of het nu gaat om ruzies tussen jongeren, conflicten in de uitgaanswereld of familiedrama’s: messen, machetes en zelfs hakbijlen lijken steeds vaker een rol te spelen. De vraag rijst: is dit een toevallige opeenstapeling van incidenten, of zitten we met een structureel probleem?

Burgemeester Caeyers slaat alarm

De aanleiding voor de hernieuwde bezorgdheid komt uit Mol. Daar viel onlangs een dode na een uit de hand gelopen conflict. Burgemeester Wim Caeyers (CD&V) windt er geen doekjes om: “We moeten ons ernstig ongerust maken over het aantal steekpartijen dat alleen maar lijkt toe te nemen. Dit is geen lokaal probleem meer, het is een nationale uitdaging.”

Volgens hem zijn het al lang niet meer alleen keukenmessen die bij deze misdrijven worden gebruikt. “We zien machetes, hakbijlen en zelfs geïmproviseerde wapens opduiken. De brutaliteit neemt toe, en dat is bijzonder verontrustend.”

Statistieken: stijging of meer zichtbaarheid?

Uit politiecijfers blijkt dat het aantal geregistreerde steekincidenten de afgelopen vijf jaar effectief is gestegen. Waar er in 2019 nog ongeveer 1.200 meldingen waren, lag dat aantal in 2023 boven de 1.600. Dat is een toename van meer dan 30 procent.

Toch waarschuwen experts om die cijfers niet louter als een explosieve stijging te zien. Criminoloog Tom Vander Beken (UGent) legt uit: “We leven in een tijdperk waarin elk incident snel in de media komt en via sociale media wordt gedeeld. Dat versterkt het gevoel dat steekpartijen overal en altijd plaatsvinden. Maar de trend is wel degelijk zorgwekkend: er zijn niet alleen meer incidenten, ze lijken ook ernstiger te worden.”

Wie pleegt deze feiten?

Een opvallende vaststelling is dat een groot deel van de daders jongeren betreft. Jongeren tussen 14 en 21 jaar worden steeds vaker betrokken bij steekpartijen. De redenen lopen uiteen: groepsdruk, conflicten die escaleren, of een gevoel van onveiligheid waardoor sommigen een mes bij zich dragen.

Volgens jeugdwerkers en politie is er sprake van een zorgwekkende normalisering. “Voor sommige jongeren is het dragen van een mes een vorm van status. Ze denken dat ze zich ermee kunnen verdedigen of respect afdwingen. Maar in werkelijkheid verhoogt het de kans op fatale afloop bij elke ruzie,” aldus een Antwerpse straathoekwerker.

Waarmee wordt er gestoken?

Hoewel het klassieke keukenmes nog steeds het meest voorkomende wapen is, zien politie en justitie een verschuiving naar zwaardere en opvallendere wapens. Machetes, vlindermessen en zelfs kapmessen die via internet goedkoop te bestellen zijn, worden in beslag genomen.

“De drempel om dit soort wapens aan te schaffen is laag,” zegt een woordvoerder van de federale politie. “Met enkele klikken heb je een levensgevaarlijk mes in huis, vaak zonder enige leeftijdscontrole. Dat maakt onze samenleving kwetsbaar.”

Wat kan eraan gedaan worden?

Politici, hulpverleners en politie zijn het erover eens dat enkel repressie niet volstaat. Naast strengere controles op de verkoop van messen, moet er ook geïnvesteerd worden in preventie.

Burgemeester Caeyers pleit voor een brede aanpak: “We hebben meer aanwezigheid van politie nodig in risicogebieden, maar ook scholen, jeugdwerk en ouders moeten betrokken worden. We moeten jongeren duidelijk maken dat wapens geen oplossing zijn, maar een gevaar.”

Daarnaast wordt gedacht aan campagnes die jongeren confronteren met de realiteit van steekpartijen. Slachtoffers, nabestaanden en ex-daders zouden hun verhaal kunnen delen om de impact tastbaarder te maken.

Een samenleving op scherp

De golf van steekincidenten stelt niet alleen de politie voor een uitdaging, maar ook de samenleving in haar geheel. Ouders maken zich zorgen over hun kinderen, scholen nemen strengere regels aan en horecazaken investeren in extra beveiliging.

De vraag blijft: hoe keren we het tij? Zolang messen en andere wapens zo makkelijk verkrijgbaar zijn, en zolang conflicten onder jongeren snel escaleren, lijkt de dreiging van een nieuwe steekpartij nooit ver weg.

Wat vaststaat, is dat de problematiek breed wordt erkend. De dood van een 18-jarige in Mol heeft een harde wake-upcall gegeven. Nu is het aan beleidsmakers, justitie en de samenleving om ervoor te zorgen dat deze zorgwekkende trend niet verder ontspoort.