Na de Tweede Kamerverkiezingen moest een opvallend groot aantal politici hun zetel inleveren.

In totaal verlieten zo’n zeventig Kamerleden hun functie, omdat hun partij stemmen verloor of omdat zij geen plek meer kregen op de lijst.

Voor hen stopt het politieke werk direct, maar dat betekent niet dat zij zonder inkomen komen te zitten. In Nederland hebben oud-Kamerleden namelijk recht op een speciale regeling: wachtgeld.

Deze regeling zorgt ervoor dat politici die onverwacht hun functie kwijtraken financieel kunnen overbruggen totdat ze een nieuwe baan vinden.

Toch roept die regeling ieder jaar opnieuw discussie op. Veel mensen vragen zich af of deze vorm van ondersteuning nog wel passend is, zeker nu het steeds vaker voorkomt dat partijen zetels verliezen en politici vertrekken.

Wat is wachtgeld precies?

Wachtgeld is een inkomensregeling voor politici en bepaalde ambtenaren die hun functie verliezen. In tegenstelling tot een standaard WW-uitkering, vallen Kamerleden onder een aparte regeling omdat zij geen werknemer zijn, maar volksvertegenwoordiger.

Zij kunnen onverwacht hun baan kwijtraken zonder sollicitatie- of ontslaggesprek, simpelweg doordat kiezers bij verkiezingen anders stemmen.

De regeling is ooit ingevoerd om te voorkomen dat mensen financieel risico lopen wanneer zij de politiek ingaan.

Een Kamerlid moet in principe van de ene op de andere dag vertrekken als de verkiezingsuitslag dat bepaalt. Daardoor staat er geen ontslagbescherming of transitievergoeding tegenover het verliezen van de baan.

Hoeveel ontvangen oud-Kamerleden aan wachtgeld?

Het bedrag dat een oud-Kamerlid ontvangt, hangt af van de duur van het Kamerlidmaatschap. Toch begint de uitkering altijd relatief hoog.

In de eerste periode ontvangt een vertrekkend Kamerlid maximaal 80 procent van het laatstverdiende salaris. Dit bedrag wordt na verloop van tijd afgebouwd.

Een Kamerlid verdient ongeveer tussen de 120.000 en 130.000 euro bruto per jaar, exclusief onkostenvergoedingen. Dit betekent dat oud-Kamerleden direct na vertrek al snel tussen de 7.000 en 8.000 euro bruto per maand aan wachtgeld ontvangen.

Na een bepaalde periode wordt dit percentage verlaagd naar 70 procent. Dat kan jaren doorgaan, afhankelijk van het aantal dienstjaren.

Sommige oud-politici ontvangen hierdoor langer dan twee jaar wachtgeld. Bij lange politieke dienst kan dat zelfs oplopen tot ruim drie jaar.

Wanneer stopt de regeling?

Wachtgeld is bedoeld als tijdelijke steun. Zodra een oud-Kamerlid een nieuwe baan vindt of een andere inkomstenbron heeft, wordt het wachtgeld verlaagd of stopgezet.

Dat betekent dat iemand niet zomaar tegelijk een volledig inkomen én wachtgeld kan ontvangen. Het systeem werkt inkomensafhankelijk.

Verdient iemand meer bij zijn nieuwe baan, dan gaat het aanvullend wachtgeld omlaag of helemaal weg.

Toch wordt dit punt vaak vergeten in discussies: het is geen automatisch recht op ‘gratis geld’, maar een vangnet totdat er weer regulier werk gevonden wordt.

Waarom roept de regeling zoveel discussie op?

Ondanks Dat mechanisme blijft wachtgeld een van de meest besproken regelingen binnen de Nederlandse politiek.

De kritiek komt vooral vanuit de samenleving, waar veel mensen vinden dat politici sneller aan het werk zouden moeten gaan of dat zij dezelfde regels zouden moeten volgen als reguliere werknemers met een WW-uitkering.

Daarnaast klinkt regelmatig de vraag of Kamerleden wel voldoende solliciteren. Sommige mensen wijzen erop dat voormalige politici daarna functies krijgen als bestuursvoorzitter, consultant, docent of columnist, en toch nog een tijd lang (gedeeltelijk) wachtgeld ontvangen.

Voorstanders benadrukken echter dat politieke functies steeds korter worden en dat de druk, zichtbaarheid en risico’s veel groter zijn dan in een reguliere baan.

Niet iedereen vindt makkelijk nieuw werk, zeker niet als een partij zwaar verlies lijdt en de politieke reputatie beschadigd is.

Hoeveel kost het wachtgeld de samenleving?

De totale kosten lopen jaarlijks op tot miljoenen euro’s. Het exacte bedrag wisselt per jaar, afhankelijk van het aantal vertrekken en de duur van uitkeringen.

Wanneer er verkiezingen zijn waarbij veel zetels verschuiven, kan het bedrag een stuk hoger liggen. Juist dit zorgt voor publieke verontwaardiging, vooral in een tijd waarin er bezuinigingen worden doorgevoerd op zorg, onderwijs of toeslagen.

Critici noemen het systeem dan ook “royaal” en vinden dat Nederland toe is aan moderne alternatieven, bijvoorbeeld een kortere uitkeringsperiode of sollicitatieplicht vergelijkbaar met de WW.

Waarom wordt het systeem niet aangepast?

Het debat over wachtgeld loopt al jaren. Verschillende partijen hebben voorstellen gedaan om de regeling strenger, korter of flexibeler te maken.

Toch komt er weinig verandering, vooral omdat meerdere politieke partijen vinden dat het wachtgeld noodzakelijk blijft om de drempel om Kamerlid te worden niet te groot te maken.

Zonder deze regeling zouden minder mensen bereid zijn de overstap te maken van een vaste baan naar een functie waar je bij de volgende verkiezing zomaar zonder inkomen thuis kunt zitten.

Dat zou volgens voorstanders de kwaliteit en diversiteit van de Kamer aantasten.

Een regeling die blijft botsen met het gevoelskompas

De wachtgeldregeling voor oud-Kamerleden blijft een ingewikkeld onderwerp. Aan de ene kant is er begrip: politieke banen zijn onzeker, zichtbaar en tijdelijk.

Aan de andere kant voelt het voor veel Nederlanders oneerlijk dat politici een royale overgangsregeling hebben, terwijl gewone medewerkers met veel minder moeten rondkomen als hun baan verdwijnt.

Wat vaststaat: zolang verkiezingsuitslagen blijven verschuiven en politici massaal vertrekken, blijft ook deze discussie terugkeren.