De politieke formatie in Den Haag blijft in beweging en de komende weken beloven allesbehalve saai te worden.

CDA-fractievoorzitter Henri Bontenbal heeft zich uitgesproken over wat hij op dit moment ziet als de meest realistische samenstelling voor een nieuw kabinet.

Volgens de christendemocraat ligt een samenwerking met JA21 meer voor de hand dan een coalitie waarin GroenLinks-PvdA een plek krijgt.

Die uitspraak deed Bontenbal na gesprekken met D66, VVD en de nieuwe informateur Rianne Letschert. Hoewel er officieel nog niets vastligt, geeft zijn toon een duidelijk inkijkje in de richting waarin de onderhandelingen zich mogelijk bewegen.

Gesprekken nog open, maar realisme overheerst

Bontenbal benadrukte dat de gesprekken nog volop gaande zijn en dat er nog geen definitieve keuzes zijn gemaakt.

Toch liet hij doorschemeren dat er binnen het CDA een groeiend gevoel van realisme is ontstaan. Dat realisme lijkt vooral te draaien om de vraag welke partijen bereid zijn om constructief samen te werken en welke combinaties daadwerkelijk kans van slagen hebben in de Tweede Kamer.

Volgens Bontenbal wordt er op dit moment eerst gekeken naar JA21 als mogelijke vierde partij naast D66, VVD en het CDA. Daarmee lijkt GroenLinks-PvdA voorlopig op afstand te staan, al wordt die optie niet volledig uitgesloten.

Waarom JA21 hoger op de lijst staat dan GroenLinks-PvdA

Een belangrijk punt in de overwegingen van het CDA lijkt de houding van de verschillende partijen tijdens de gesprekken.

Bontenbal gaf aan dat hij bij JA21-leider Joost Eerdmans de afgelopen dagen een constructievere opstelling heeft waargenomen dan bij GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver.

Dat verschil in toon en benadering speelt een grote rol in de formatie. In deze fase draait het minder om ideologische perfectie en meer om de vraag wie bereid is om water bij de wijn te doen. Volgens Bontenbal laat JA21 op dat vlak momenteel meer flexibiliteit zien.

Tegelijkertijd erkende hij dat politieke verhoudingen snel kunnen veranderen. Wat vandaag als onoverbrugbaar voelt, kan morgen ineens bespreekbaar zijn.

Relatie met GroenLinks-PvdA nog niet definitief afgesloten

Hoewel GroenLinks-PvdA op dit moment niet bovenaan het lijstje staat, maakte Bontenbal duidelijk dat hij het belangrijk vindt om de relatie met die partij niet te laten verslechteren.

Hij sprak zelfs over een persoonlijke verantwoordelijkheid om die band goed te houden of te herstellen waar nodig.

Dat duidt erop dat het CDA de deur bewust op een kier laat. Mocht een samenwerking met JA21 uiteindelijk toch vastlopen, dan wil de partij niet in een situatie terechtkomen waarin andere opties volledig zijn uitgeput.

Eind januari als belangrijk richtpunt

Volgens Bontenbal is het realistisch om te verwachten dat er eind januari een akkoord kan liggen waar drie partijen achter staan, of mogelijk vier.

Dat tijdpad geeft aan dat de formatie nog weken intensief overleg vraagt, maar ook dat er druk is om voortgang te boeken.

De exacte samenstelling van het kabinet is daarbij nog niet vastgelegd. De nadruk ligt voorlopig op het vinden van voldoende steun in de Kamer, ongeacht of dat via een meerderheids- of minderheidsconstructie loopt.

Minderheidskabinet nog steeds op tafel

Naast een klassiek meerderheidskabinet blijft ook een minderheidskabinet een serieuze optie. Volgens Bontenbal kan zo’n constructie werken, mits er stevige en duidelijke afspraken worden gemaakt met partijen buiten het kabinet.

Een minderheidskabinet vraagt om discipline, vertrouwen en bereidheid tot samenwerking over partijgrenzen heen. In het huidige politieke landschap, waarin de Kamer sterk versnipperd is, wordt deze optie steeds vaker genoemd als realistisch alternatief.

VVD benadrukt voorkeur voor meerderheidskabinet

VVD-leider Dilan Yeşilgöz reageerde na haar gesprek met de informateur eveneens op de stand van zaken.

Zij gaf aan dat de samenwerking met D66 en het CDA al goed was en dat die relatie alleen maar sterker wordt nu partijen intensief met elkaar optrekken.

De VVD-leider herhaalde dat haar voorkeur uitgaat naar een meerderheidskabinet. Volgens haar biedt dat meer stabiliteit en duidelijkheid, zeker in een tijd waarin Nederland voor grote uitdagingen staat op het gebied van economie, veiligheid en migratie.

‘Altijd constructieve partijen te vinden’

Tegelijkertijd liet Yeşilgöz weten ervan overtuigd te zijn dat er, ongeacht de uiteindelijke vorm van het kabinet, altijd partijen te vinden zijn die bereid zijn om constructief mee te denken.

Daarmee lijkt de VVD ruimte te laten voor verschillende scenario’s, zolang de plannen inhoudelijk sterk zijn.

Die uitspraak sluit aan bij het bredere beeld van een formatie waarin pragmatisme steeds belangrijker wordt dan ideologische zuiverheid.

Informateur ontvangt GroenLinks-PvdA en JA21

Een belangrijk moment in het formatieproces volgt wanneer zowel GroenLinks-PvdA als JA21 afzonderlijk op gesprek gaan bij informateur Rianne Letschert.

Die gesprekken moeten meer duidelijkheid geven over de bereidheid van beide partijen om deel te nemen aan een eventueel kabinet en onder welke voorwaarden.

Voor JA21 is dit een kans om te laten zien dat de partij niet alleen kritisch is, maar ook bereid is verantwoordelijkheid te dragen.

Voor GroenLinks-PvdA wordt het een moment om te laten zien dat samenwerking mogelijk is, ondanks eerdere spanningen.

Politiek schaakspel in volle gang

De uitspraken van Bontenbal laten zien dat de formatie zich momenteel in een strategische fase bevindt. Niets is definitief, maar signalen worden zorgvuldig afgegeven.

Door JA21 expliciet te noemen als meest realistische optie, zet het CDA druk op andere partijen om hun houding te heroverwegen.

Tegelijkertijd houdt de partij alle opties open, wat past bij de onvoorspelbaarheid van de huidige politieke situatie. De komende weken zullen uitwijzen of het realisme waar Bontenbal over spreekt ook daadwerkelijk leidt tot een werkbare coalitie.

Spanning richting de jaarwisseling

Met de jaarwisseling in zicht neemt de spanning toe. Partijen voelen de druk om voortgang te laten zien, terwijl inhoudelijke verschillen niet zomaar verdwijnen. Of JA21 daadwerkelijk toetreedt tot een nieuw kabinet, of dat GroenLinks-PvdA alsnog in beeld komt, blijft voorlopig de grote vraag.

Eén ding is duidelijk: de formatie is nog lang niet voorbij, en elke uitspraak, nuance of stilte kan het speelveld opnieuw veranderen.