Het ministerie van Asiel en Migratie heeft de gemeente Westerwolde opgedragen om per direct te stoppen met het gratis vervoer van asielzoekers tussen station Emmen en het aanmeldcentrum in Ter Apel. Volgens het ministerie is kosteloos vervoer onwenselijk en werkt het belonend voor overlastgevend gedrag. Dat blijkt uit een brief die het ministerie stuurde aan burgemeester Jaap Velema en die is ingezien door RTV Drenthe.

De pendelbus tussen Emmen en Ter Apel werd ingesteld als tijdelijke maatregel om de druk op het reguliere openbaar vervoer te verminderen. De directe busverbinding moest voorkomen dat asielzoekers massaal gebruikmaken van gewone buslijnen, waar in het verleden regelmatig sprake was van overlast, spanningen en volle voertuigen. De kosten van de pendelbus worden betaald door het ministerie, terwijl de gemeente Westerwolde verantwoordelijk is voor de aanbesteding van de dienst tot en met 2026.

Pilot leidt tot onrust

Vorige week kondigde de gemeente Westerwolde echter een pilot aan waarbij asielzoekers tijdelijk gratis gebruik konden maken van de pendelbus. Het doel van deze proef was volgens de gemeente vooral praktisch: duidelijkheid creëren en de doorstroming verbeteren. In de praktijk pakte dat anders uit. Binnen korte tijd ontstond verwarring, omdat sommige ritten gratis waren en andere niet. Reizigers, buschauffeurs en toezichthouders wisten niet altijd welke regels golden.

De aankondiging van gratis vervoer leidde bovendien tot maatschappelijke onrust. Critici spraken van een verkeerd signaal richting asielzoekers en wezen op de spanningen die al langer spelen rond het aanmeldcentrum in Ter Apel. Voorstanders benadrukten juist dat het om een beperkte, tijdelijke maatregel ging die de rust moest bevorderen.

Duidelijke boodschap vanuit Den Haag

Het ministerie van Asiel en Migratie laat in de brief aan burgemeester Velema weinig ruimte voor interpretatie. Volgens het ministerie is het altijd de bedoeling geweest dat asielzoekers betalen voor de pendelbus, net zoals andere reizigers moeten betalen voor het reguliere openbaar vervoer. De bus vervangt dat openbaar vervoer slechts tijdelijk en vormt volgens het ministerie geen uitzondering op bestaande regels.

“Gratis vervoer voor asielzoekers is ongewenst,” zo staat in de brief. Het ministerie wijst erop dat dergelijke maatregelen een belonend effect kunnen hebben, met name in een situatie waarin de opvangcapaciteit onder druk staat en overlast een gevoelig onderwerp is. De gemeente wordt daarom opgeroepen om ervoor te zorgen dat asielzoekers weer een kaartje kopen voor de rit.

Minister Keijzer: gemeente betaalt zelf

Demissionair minister Mona Keijzer sprak zich maandag tijdens een bezoek aan Ter Apel eveneens duidelijk uit. Zij benadrukte dat gemeenten zich moeten houden aan de gemaakte afspraken met het Rijk. Als een gemeente ervoor kiest om toch gratis vervoer aan te bieden, dan moet zij die kosten volledig zelf dragen. Het ministerie zal hier niet aan meewerken.

Met die uitspraak lijkt Den Haag een duidelijke grens te trekken. De verantwoordelijkheid voor het nationale asielbeleid ligt bij het Rijk, maar lokale overheden voeren veel maatregelen uit. Wanneer gemeenten daarvan afwijken, ontstaat volgens het ministerie het risico op versnippering van beleid en ongelijke behandeling.

Spanningsveld tussen lokaal en landelijk beleid

De kwestie rond de pendelbus legt opnieuw het spanningsveld bloot tussen landelijke richtlijnen en lokale oplossingen. Gemeenten als Westerwolde staan dagelijks voor praktische problemen rondom opvang, veiligheid en leefbaarheid. Tegelijkertijd wil het kabinet voorkomen dat lokale initiatieven het bredere migratiebeleid ondermijnen.

Ter Apel is al jaren een symbooldossier in het Nederlandse asieldebat. De combinatie van hoge instroom, beperkte capaciteit en maatschappelijke druk maakt elke beleidswijziging politiek gevoelig. De discussie over een gratis buskaartje lijkt klein, maar raakt aan grotere vragen over gelijkheid, handhaving en het signaal dat de overheid wil afgeven.

Voorlopig is de boodschap vanuit Den Haag helder: de gratis pendelbus is van de baan. Hoe de gemeente Westerwolde dit besluit praktisch gaat uitvoeren en of de rust daarmee terugkeert, zal de komende weken moeten blijken.

❓ FAQ – VEELGESTELDE VRAGEN

Waarom werd de pendelbus ingevoerd?

Om overlast en drukte op reguliere buslijnen te verminderen en asielzoekers rechtstreeks naar Ter Apel te vervoeren.

Waarom is gratis vervoer volgens het ministerie onwenselijk?

Omdat het kan werken als een beloning en een verkeerd signaal afgeeft in een al gespannen situatie.

Wie betaalt de pendelbus?

Het ministerie betaalt de kosten, maar alleen als reizigers zelf een kaartje kopen.

Mag de gemeente toch gratis vervoer aanbieden?

Ja, maar dan moet de gemeente dat volledig zelf bekostigen.

Is dit besluit definitief?

Voorlopig wel. Het ministerie heeft duidelijk gemaakt niet mee te werken aan gratis vervoer.