TER APEL – Het had een moment van vrijheid, trots en zichtbaarheid moeten zijn. Maar op 10 december, Internationale Mensenrechtendag nota bene, werd een groep queer asielzoekers in het azc Ter Apel abrupt tot stilstand gebracht door COA-medewerkers die één duidelijke boodschap hadden: “De Pride-vlag mag niet getoond worden.”

Wat volgde is een rel die inmiddels landelijk politiek aandacht trekt, omdat critici spreken van institutionele discriminatie en een “beschamende misstap” van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers.

Een jaarlijkse traditie – tot dit jaar

LGBT Asylum Support, een organisatie die wekelijks bijeenkomsten en begeleiding biedt aan lhbtiq+ vluchtelingen, viert ieder jaar de Mensenrechtendag samen met queer asielzoekers in Ter Apel.

Na afloop van hun bijeenkomsten is het traditie om op de trap van de lhbtiq+-units groepsfoto’s en individuele foto’s met de Pride-vlag te maken — vlaggen die dankzij donaties worden uitgedeeld.

Voor veel vluchtelingen, die vaak uit transfobe en homofobe landen komen, betekende het vasthouden van die vlag meer dan een kleurrijk gebaar; het is een symbolisch afscheid van angst, straf en onderdrukking.

Maar dit jaar ging alles anders.

COA grijpt in: “Vlaggen weg, foto’s stoppen”

Volgens Sandro Kortekaas van LGBT Asylum Support werd het vreedzame moment abrupt onderbroken door een grote groep COA-medewerkers en beveiligers.

Zonder waarschuwing zou tegen de aanwezigen zijn gezegd dat de Pride-vlaggen “niet toegestaan” waren en dat de fotosessie meteen moest worden beëindigd.

Kortekaas:

“Voor deze mensen is het tonen van een Pride-vlag een overwinning. En uitgerekend op Mensenrechtendag wordt dat verboden. De ironie is bijna pijnlijk.”

Queer asielzoekers werden gevraagd de vlaggen op te bergen en niet meer zichtbaar te tonen binnen het terrein van het azc.

Queer asielzoekers voelen zich gestraft

Meerdere getuigen zeggen dat ze zich alsof ze “terug in hun land van herkomst” voelden. Sommigen kwamen uit landen waar homoseksualiteit strafbaar is, waar regenboogsymbolen in beslag worden genomen en waar openlijke uitingen van queer-identiteit gevaarlijk of zelfs levensgevaarlijk zijn.

Een van hen zei anoniem:

“Ik dacht dat Nederland het land van vrijheid was. Maar hier werd mij verteld dat mijn vlag te ‘gevoelig’ is. Hoe moet dit voelen als mens?”

Anderen spreken van een vernederende en intimiderende sfeer, omdat de aanwezigheid van meerdere beveiligers de indruk gaf dat het tonen van een Pride-vlag een bedreiging vormde.

COA blijft vaag – en dat maakt het controversiëler

Volgens LGBT Asylum Support heeft COA geen duidelijk beleid over Pride-symbolen binnen opvangcentra, ondanks dat de organisatie hier al meerdere keren expliciet om heeft gevraagd.

De uitleg van COA zou vaag zijn geweest: “Het is niet het juiste moment” of “Het kan gevoelig liggen bij andere bewoners”.

Maar critici zeggen dat dat argument niet houdbaar is.

Want als mensen op de vlucht voor geweld hier niet eens een symbool van hun identiteit mogen tonen, wat blijft er dan over van Nederland als veilige haven?

Politici reageren: “Dit is geen fout, maar een mentaliteitsprobleem”

Verschillende Tweede Kamerleden, vooral uit linkse en progressieve partijen, eisen opheldering van het kabinet en COA.

Ze noemen het incident:

• “Schokkend voor een land dat zegt mensenrechten te verdedigen.”

• “Een schoolvoorbeeld van institutionele LHBTI-discriminatie.”

• “Onbegrijpelijk en schadelijk.”

Rechtsere partijen zijn juist voorzichtiger. Sommigen stellen dat het COA “de rust moet bewaren in overvolle centra” en dat “provocatieve symbolen” tijdelijk beperkt moeten kunnen worden.

Maar dit argument leidt tot een explosieve vraag:

Sinds wanneer is een Pride-vlag provocatief?

Ter Apel opnieuw in opspraak – timing kan niet slechter

Het incident komt op een moment dat Ter Apel al weken in het nieuws staat:

• Overvolle opvanglocaties

• Boetes (dwangsommen) die oplopen vanwege te veel opgevangen mensen

• Klachten van personeel over veiligheid

• Incidenten in de reguliere units

Critici zeggen dat COA onder druk staat en “steeds meer repressieve maatregelen neemt om rust te bewaren”, zelfs als dat ten koste gaat van de rechten van specifieke groepen, zoals queer vluchtelingen.

LGBT Asylum Support: “Dit mag nooit meer gebeuren”

Sandro Kortekaas zegt dat zijn organisatie formele stappen overweegt richting COA en mogelijk het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Hij dringt aan op:

• Een nationaal beleid dat expliciet toestaat dat Pride-vlaggen en andere queer-symbolen gebruikt worden.

• Training voor COA-medewerkers over lhbtiq+ veiligheid en gevoeligheid.

• Herstelmaatregelen richting de slachtoffers van deze situatie.

Kortekaas:

“Dit gaat niet om een vlag. Dit gaat om waardigheid.”

Het debat is losgebarsten – en het land is verdeeld

Online is het debat heftig:

• Voorstanders van LGBT-rechten zien het als een “gevaarlijke glijbaan richting onderdrukking”.

• Tegenstanders zeggen dat het COA “orde probeert te bewaren” in een moeilijke situatie.

• Middenkiezers vragen zich af: “Hoe kan een land dat Pride viert Pride verbieden in zijn eigen opvangcentra?”

Het is duidelijk dat dit geen klein administratief incident meer is, maar een symbool van een groter probleem:

Kan Nederland nog garanderen dat mensen die vluchten voor onderdrukking hier wél volledig zichzelf mogen zijn?