De Europese Unie bevindt zich in een fase van fundamentele verandering. Waar het Europese project ooit werd gepresenteerd als een samenwerkingsverband gericht op vrede, economische stabiliteit en welvaart, groeit de kritiek dat Brussel steeds verder opschuift richting centrale macht, militaire betrokkenheid en financiële risico’s die uiteindelijk bij de burgers terechtkomen. Die waarschuwing klonk deze week opnieuw luid in het Europees Parlement, onder meer uit de mond van Europarlementariër Tom Vandendriessche, die sprak van een EU die haar oorspronkelijke koers dreigt te verliezen.

Veiligheid als rechtvaardiging voor machtsverschuiving

Onder het mom van “Europese veiligheid” worden steeds meer bevoegdheden naar Brussel getrokken. Besluiten over defensie-uitgaven, sancties, wapenleveringen en strategische samenwerkingen worden vaker op Europees niveau genomen, terwijl nationale parlementen slechts beperkt inspraak hebben. Critici stellen dat veiligheid steeds vaker wordt gebruikt als argument om democratische controle te omzeilen.

Volgens Vandendriessche en andere eurosceptische politici creëert dit een gevaarlijk precedent: hoe groter de angst voor externe dreigingen, hoe makkelijker het wordt om macht te centraliseren. De vraag die daarbij steeds luider klinkt, is of deze aanpak Europa daadwerkelijk veiliger maakt, of juist kwetsbaarder.

De EU en de logica van militaire escalatie

De oorlog in Oekraïne heeft de Europese Unie in een nieuwe realiteit geduwd. Miljarden euro’s worden vrijgemaakt voor militaire steun, herbewapening en defensiesamenwerking. Waar defensie traditioneel een nationale bevoegdheid was, ontwikkelt zich nu een steeds hechter Europees militair kader.

Voorstanders noemen dit noodzakelijk om Europa te beschermen tegen geopolitieke dreigingen. Tegenstanders waarschuwen echter dat de EU zich hiermee steeds dieper in conflicten begeeft die moeilijk te controleren zijn. Volgens hen ontbreekt een duidelijk einddoel: wanneer is de veiligheid hersteld, en tegen welke prijs?

Bovendien bestaat de vrees dat Europa zich steeds afhankelijker opstelt van militaire logica, waarbij diplomatie, conflictpreventie en interne stabiliteit op de achtergrond raken.

De financiële rekening voor de Europese burger

Een van de meest controversiële aspecten is de financiële impact van deze koers. Defensie-uitgaven, steunpakketten, wederopbouwfondsen en economische compensaties worden grotendeels gefinancierd met publiek geld. Hoewel deze uitgaven vaak worden gepresenteerd als “investeringen in veiligheid”, merken burgers vooral de gevolgen in hun portemonnee.

Inflatie, stijgende energieprijzen en hogere belastingen raken miljoenen Europeanen. Nationale regeringen worden geconfronteerd met begrotingsdruk, terwijl Brussel tegelijkertijd streng blijft toezien op begrotingsregels — al lijken die regels flexibeler wanneer het om militaire uitgaven gaat.

Critici stellen dat de risico’s worden gesocialiseerd: winsten en geopolitieke ambities aan de top, verliezen en kosten bij de gewone burger. Vandendriessche sprak in dit verband over “financiële experimenten waarbij de belastingbetaler het vangnet vormt”.

Toenemende kloof tussen burgers en Brussel

Deze ontwikkelingen dragen bij aan een groeiend wantrouwen jegens de Europese instellingen. Veel burgers hebben het gevoel dat beslissingen over oorlog, vrede en geld steeds verder van hen afstaan. Referenda worden zelden georganiseerd, publieke debatten zijn beperkt en complexe dossiers worden vaak gepresenteerd als “onvermijdelijk”.

Volgens critici dreigt dit te leiden tot een legitimiteitscrisis. Hoe meer Brussel beslist over leven en dood, veiligheid en oorlog, hoe groter de noodzaak voor democratische verantwoording. Zonder die verantwoording groeit de afstand tussen de EU en haar bevolking.

Een kantelpunt voor Europa

De kernvraag is of de Europese Unie erin slaagt een balans te vinden tussen veiligheid en vrijheid, tussen samenwerking en soevereiniteit, tussen bescherming en betaalbaarheid. Zonder duidelijke grenzen aan macht, militaire betrokkenheid en financiële verplichtingen dreigt het Europese project zijn draagvlak te verliezen.

Voor politici als Vandendriessche is het duidelijk: als deze koers wordt voortgezet, verliest de EU niet alleen haar oorspronkelijke identiteit, maar ook het vertrouwen van de mensen die haar financieren en legitimeren.

FAQ – Veelgestelde vragen

Wat bedoelen critici met “militarisering van de EU”?

Daarmee wordt bedoeld dat de EU steeds meer geld, bevoegdheden en beleid richt op defensie, wapenproductie en militaire samenwerking, iets wat vroeger vooral nationaal werd geregeld.

Waarom zou dit een probleem zijn voor burgers?

Omdat militaire uitgaven vaak worden gefinancierd met belastinggeld, terwijl burgers al te maken hebben met inflatie, hogere energieprijzen en druk op sociale voorzieningen.

Maakt deze koers Europa daadwerkelijk veiliger?

Daarover verschillen de meningen. Voorstanders zeggen van wel, tegenstanders waarschuwen dat escalatie juist nieuwe risico’s creëert.

Hebben burgers inspraak in deze beslissingen?

Beperkt. Veel besluiten worden genomen op EU-niveau zonder directe referenda of brede publieke consultatie.

Wat is het risico op lange termijn?

Een groeiende kloof tussen burgers en EU-instellingen, verlies van democratisch vertrouwen en een financiële last die toekomstige generaties moeten dragen.