De politieke formatie in Den Haag sleept zich voort en de spanning loopt inmiddels zichtbaar op.

Informateur Sybrand Buma laat inmiddels weinig ruimte voor interpretatie: óf partijen komen tot een akkoord, óf Nederland gaat opnieuw naar de stembus.

Die boodschap klinkt streng, maar volgens diverse politieke bronnen is het vooral een wake-upcall voor partijen die al weken in rondjes praten zonder tot concrete oplossingen te komen.

Er is namelijk één duidelijke conclusie te trekken: er is geen stevige basis voor een meerderheid. De onderhandelingen verlopen stroef, de standpunten botsen en niemand lijkt bereid een stap richting compromis te zetten. Daardoor ontstaat steeds meer het gevoel dat het politieke proces muurvast zit.

Gesprekken zonder vooruitgang

Achter gesloten deuren vonden de afgelopen weken talloze gesprekken plaats tussen Buma en de fractievoorzitters.

Toch levert die inspanning weinig tastbaars op. Verschillende deelnemers aan de formatie melden dat vertrouwen minimaal is, samenwerking afstandelijk voelt en zelfs kleine afspraken al leiden tot politieke schrikreacties.

Veel kiezers hadden na de verkiezingen gehoopt op snelheid en duidelijkheid, maar in plaats daarvan lijken onderhandelaars elkaar vooral te bestuderen, te blokkeren of strategisch uit te dagen. Politieke analisten noemen deze fase “een stille oorlog”, waarbij niemand de eerste wil zijn die toegeeft.

VVD wil GroenLinks-PvdA buitenhouden

Een van de meest bepalende veranderingen in het formatieproces komt vanuit de VVD. Die partij heeft duidelijk gemaakt dat GroenLinks-PvdA niet welkom is aan tafel voor een kabinet. Daarmee vallen meerdere coalitievarianten onmiddellijk weg en ontstaat direct druk op de overige partijen.

Bij GroenLinks-PvdA valt die uitgesproken houding slecht. Jesse Klaver sprak na zijn gesprek met Buma slechts kort en zichtbaar geïrriteerd.

Volgens aanwezigen was van teleurstelling tot boosheid alles te zien. Hij noemde een mogelijke minderheidsconstructie zelfs “een ernstige vergissing” en benadrukte dat Nederland rust en stabiliteit nodig heeft.

Wie zijn lichaamstaal goed volgde, zag iets anders: het besef dat zijn partijpositie tanende is.

Minderheidskabinet steeds minder aantrekkelijk

Een theoretische optie blijft een minderheidskabinet van VVD, CDA en D66. Maar ook dat scenario lijkt geen serieuze toekomst te hebben. Met slechts 75 zetels is steun van andere partijen noodzakelijk en die steun is bepaald niet vanzelfsprekend.

Partijen als JA21 en GroenLinks-PvdA hebben al laten weten weinig interesse te hebben in een bestuur dat afhankelijk is van losse meerderheden. Zij willen vooraf harde afspraken, geen voortdurende onderhandeling per dossier.

Experts waarschuwen dat zo’n constructie mogelijk leidt tot bestuurlijke onzekerheid, stilgevallen wetgeving en telkens nieuwe politieke gevechten.

JA21 kiest positie

JA21-leider Joost Eerdmans neemt een opvallend duidelijke positie in. Zijn partij doet alleen mee aan een coalitie als de VVD actief deelneemt. Daarmee wordt het speelveld kleiner en dwingt hij de onderhandelingen naar rechts. Volgens hem staat JA21 open voor verantwoordelijkheid, maar niet voor compromissen die te ver af staan van het mandaat van zijn achterban.

Die opstelling wordt door sommigen gezien als strategisch sterk, door anderen als risicovol en star.

Wilders kraakt beleidsschets van D66 en CDA

Ook Geert Wilders mengt zich stevig in het formatiegesprek. Zijn oordeel over delen van de voorgestelde koers is allesbehalve mild.

Hij noemt onderdelen “onaanvaardbaar” en zet een harde lijn neer op onderwerpen zoals immigratie, klimaatkosten en begrotingsplannen.

Zijn uitlatingen maken iets pijnlijk duidelijk: zelfs waar zetelaantallen theoretische coalities mogelijk maken, zorgen inhoudelijke tegenstellingen ervoor dat samenwerking vrijwel onmogelijk lijkt.

CDA en D66 twijfelen en balanceren

Binnen het CDA lijkt men welwillender richting een centrumrechtse samenwerking met VVD en JA21. De partij verwijst naar eerdere periodes waarin deze partijen goed konden samenwerken.

Toch is er ook twijfel, vooral vanuit D66. De partij vindt de verschillen met JA21 op meerdere thema’s groot en complex.

Toch laat D66 de deur niet dicht vallen. Niet omdat er enthousiasme is, maar omdat steeds meer opties verdwijnen.

Financiële puzzel zorgt voor extra spanning

Naast politieke blokkades speelt nog een ander obstakel: forse bezuinigingen die onvermijdelijk lijken. Achter de schermen wordt al weken gesproken over harde financiële ingrepen om het begrotingstekort te remmen.

Het probleem is dat geen enkele partij in de huidige fase met impopulaire maatregelen naar buiten wil. Alles wat nu gezegd wordt, kan namelijk direct vertaald worden in verlies van publieke steun – en mogelijk verlies bij nieuwe verkiezingen.

Daarom reageert vrijwel iedereen voorzichtig of ontwijkend.

Onvrede groeit onder Nederlanders

Waar de politiek weifelt, groeit buiten Den Haag de irritatie.

Burgers willen weten waar ze aan toe zijn: woningnood, zorgdruk, inflatie en migratie zijn kwesties die dagelijks voelbaar zijn. Op sociale media verandert de toon steeds sneller richting frustratie en ongeloof.

Vragen die steeds vaker opduiken:

• “Waarom duurt dit zo lang?”
• “Waarvoor krijgen ze betaald?”
• “Moeten we gewoon opnieuw stemmen?”

Die trend laat zien dat vertrouwen in politici opnieuw afbrokkelt.

Nieuwe verkiezingen worden realistisch

Wat eerst slechts fluisterend werd besproken, staat nu openlijk op de agenda: nieuwe verkiezingen. Sommige partijen doen nog alsof dat onmogelijk is, maar insiders weten beter.

Als niemand beweegt, is een nieuwe ronde stemmen niet alleen een optie – maar bijna onvermijdelijk.

Volgens Buma is er een simpele realiteit: zolang blokkades belangrijker zijn dan oplossingen, blijft Nederland stil staan.

Politieke tijd raakt op

De formatie toont pijnlijk hoe versnipperd het huidige politieke landschap is. Waar ooit brede coalities haalbaar waren, lijkt nu elke combinatie te botsen op eisen, ideologie of ego’s.

De kernvraag wordt inmiddels steeds luidruchtiger:

Wie durft als eerste te bewegen?

Want één ding wordt glashelder:

Niet kiezen is kiezen — en steeds meer Nederlanders zijn dat zat.