De invoering van gratis pendelbussen voor asielzoekers tussen Ter Apel en Emmen moet een einde maken aan maandenlange overlast op buslijn 73. Maar volgens buschauffeurs, handhavers en sommige reizigers is de maatregel geen echte oplossing. Integendeel: zij vrezen dat het probleem simpelweg wordt doorgeschoven naar station Emmen en omliggende buslijnen. De discussie legt een dieperliggend spanningsveld bloot over openbaar vervoer, handhaving en het bredere asielvraagstuk in Nederland.

Maanden van overlast op lijn 73

Buslijn 73, die Ter Apel met Emmen verbindt, is al langere tijd een bron van frustratie voor chauffeurs en reizigers. Volgens chauffeur Dirk Visser, die al maanden op de lijn rijdt, gaat het niet om incidentele problemen, maar om structurele overlast door een deel van de asielzoekers die gebruikmaakt van de bus.

“Ze lopen gewoon door zonder kaartje te kopen,” vertelt Visser. “Als je ze aanspreekt, word je uitgescholden of geïntimideerd. Soms proberen ze zelfs andere reizigers te beroven van hun vervoersbewijs om zelf verder te kunnen.” Volgens hem zijn dit geen uitzonderingen meer, maar bijna dagelijkse taferelen.

De ritprijs van 4,52 euro blijkt voor sommigen aanleiding om te weigeren te betalen. Dat leidt niet alleen tot spanningen bij de voordeur van de bus, maar ook tot een onveilig gevoel bij andere passagiers, waaronder scholieren, ouderen en buitenlandse reizigers.

Bestuurlijke ingreep: aparte, gratis pendelbussen

Na een reeks “impactvolle en zeer vervelende situaties” besloten de burgemeesters van Westerwolde en Emmen, samen met het OV-bureau en vervoerder Qbuzz, tot een ingrijpende maatregel: asielzoekers mogen voortaan gebruikmaken van aparte, gratis pendelbussen tussen het azc in Ter Apel en Emmen.

Het doel is duidelijk: de druk op lijn 73 verminderen, chauffeurs beschermen en de reguliere reiziger weer een veilig en rustig vervoer bieden. Bestuurders benadrukken dat het gaat om een tijdelijke maatregel, bedoeld om de acute problemen te dempen.

“Dit lost niets op”

Toch klinkt er stevige kritiek uit de praktijk. Chauffeur Dirk Visser en zijn collega’s zijn sceptisch. “Voor lijn 73 kan het misschien werken,” zegt hij, “maar je brengt de mensen wel naar station Emmen. En daar begint het probleem opnieuw.”

Volgens Visser is de verwachting onder chauffeurs dat veel asielzoekers vanaf Emmen zullen proberen gratis verder te reizen met andere bussen of treinen. “Je verplaatst de overlast, je lost hem niet op.”

Die zorg wordt versterkt door recente ontwikkelingen op station Emmen. Vervoerder Arriva zette daar al extra boa’s in om reizigers zonder geldig vervoersbewijs te controleren. De controles leidden direct tot spanningen en confrontaties.

Onrust op station Emmen

Op de eerste dag van de verscherpte controles moesten handhavers meerdere keren ingrijpen. Buitenlandse reizigers reageerden verbaasd en boos. “What the hell is going on?” riep een reiziger, terwijl hij de trein verliet. Voor sommigen voelde de aanpak streng en intimiderend, voor anderen juist noodzakelijk.

Visser ziet een wrange ironie: “We brengen met gratis pendelbussen mensen naar een station waar extra handhaving nodig is, omdat er al te veel problemen zijn. Dat is toch niet logisch?”

Kosten en precedentwerking

Naast veiligheid speelt ook de financiële kant een rol in de discussie. Gratis vervoer betekent dat kosten worden afgewenteld op de overheid en uiteindelijk de belastingbetaler. Critici vragen zich af welk signaal dit afgeeft.

“Wat zeg je tegen mensen die elke dag netjes betalen?” vraagt een vaste reiziger zich af. “Dat wie maar lang genoeg weigert te betalen, uiteindelijk gratis vervoer krijgt?”

Volgens tegenstanders dreigt hiermee een precedent te ontstaan: probleemgedrag wordt niet gecorrigeerd, maar beloond met uitzonderingen.

Handhaving versus menselijkheid

Voorstanders van de maatregel wijzen erop dat het hier om een complex sociaal probleem gaat. Asielzoekers verkeren vaak in onzekerheid, hebben beperkte middelen en kampen soms met trauma’s. Extra handhaving zonder alternatieven kan de spanningen verder vergroten.

“Je kunt niet alles met boetes en controles oplossen,” stelt een lokale bestuurder. “We moeten ook kijken naar praktische oplossingen om escalatie te voorkomen.”

Toch erkennen ook zij dat menselijkheid niet ten koste mag gaan van de veiligheid van chauffeurs en reizigers.

Chauffeurs voelen zich in de steek gelaten

Onder buschauffeurs leeft het gevoel dat zij te lang hebben moeten functioneren als handhaver, maatschappelijk werker en conflictbemiddelaar tegelijk. “Wij zijn opgeleid om te rijden, niet om ruzies te sussen of mensen fysiek tegen te houden,” zegt Visser.

Sommigen melden zich ziek of vragen overplaatsing naar andere lijnen. “Het vreet aan je,” zegt een collega. “Je begint je dienst al met spanning.”

Politieke aandacht: Mona Keijzer op bezoek

De problematiek heeft inmiddels de aandacht getrokken van Den Haag. Mona Keijzer, demissionair minister van Asiel en Migratie, brengt een bezoek aan Ter Apel. Hoewel haar agenda vooral gericht is op gesprekken met lokale ondernemers, hopen de buschauffeurs dat zij ook naar hen wil luisteren.

“Wij willen het gesprek aangaan,” zegt Visser. “Niet om te klagen, maar om duidelijk te maken dat dit geen houdbare situatie is.”

Een bredere maatschappelijke vraag

De discussie rond de gratis pendelbussen raakt aan een groter vraagstuk: hoe ga je om met druk op voorzieningen in regio’s die al zwaar belast zijn door asielopvang? Ter Apel is al jaren het symbool van een systeem dat piept en kraakt.

Openbaar vervoer is daarin slechts één schakel, maar wel een zichtbare. De bus wordt een ontmoetingsplek waar beleid, frustratie, menselijkheid en handhaving samenkomen.

Oplossing of symptoombestrijding?

Voorlopig blijft de gratis pendelbus rijden. Of de maatregel daadwerkelijk rust brengt, zal de komende weken moeten blijken. Chauffeurs, reizigers en handhavers kijken kritisch toe.

Wat vaststaat: zolang de onderliggende problemen niet worden aangepakt, dreigt elke oplossing tijdelijk te blijven. Zoals Visser het verwoordt: “Je kunt het probleem verplaatsen, maar vroeg of laat komt het weer terug.”