De politieke formatie in Nederland blijft muurvast zitten en zorgt voor frustratie bij meerdere partijen aan tafel.

Vooral GroenLinks-PvdA-voorman Jesse Klaver laat steeds duidelijker merken dat hij zich niet kan vinden in de koers die nu wordt ingezet.

De inzet van VVD en JA21 om koste wat kost een centrumrechtse coalitie te vormen, zet volgens hem een streep door de kans op een stabiel meerderheidskabinet. En dat valt bij hem verkeerd.

De onderhandelingen duren inmiddels weken en het lijkt erop dat geen van de grote spelers bereid is om echt te bewegen.

De ene partij wijst naar de ander, terwijl de druk vanuit burgers toeneemt. De verkiezingen waren helder: de kiezer wil verandering, maar voorlopig lijkt Den Haag vooral bezig met politieke blokkades en machtsposities.

De centrumrechtse push van JA21 en de rol van de VVD

JA21-leider Joost Eerdmans maakt er tijdens de gesprekken bij informateur Sybrand Buma geen geheim van: zijn partij ziet alleen een kabinet zitten dat stevig rechts is. Dat betekent volgens hem één ding: de VVD moet erbij zitten, anders hoeft het niet.

JA21 wil een coalitie bouwen met VVD, CDA, D66 en uiteraard zichzelf. Die combinatie komt uit op precies 75 zetels. Geen meerderheid, maar wel een constructie die Eerdmans ziet als “de beste en meest stabiele optie op dit moment”.

Met deze boodschap wordt GroenLinks-PvdA direct buitenspel gezet. Een linkse samenwerking zonder VVD is volgens JA21 geen serieuze optie meer.

De deur is dicht en dat wordt in de gesprekken duidelijk uitgesproken. Daarmee lijkt een brede coalitie over links en midden voorlopig geen realiteit meer.

Klaver reageert fel op de politieke blokkade

De uitsluiting van zijn partij zet kwaad bloed bij Jesse Klaver. Hij noemt de houding van de VVD zelfs “arrogantie van de macht”.

Volgens hem blokkeren de liberalen met opzet een meerderheidscoalitie, terwijl juist die vorm nodig is om grote thema’s aan te pakken: klimaat, zorg, migratie en betaalbaarheid.

Klaver benadrukt dat CDA en D66 tijdens de campagne herhaaldelijk riepen dat samenwerking centraal moest staan. Nu het moment daar is, blijken zij volgens Klaver vooral geneigd te buigen voor de druk van rechts.

Volgens hem wordt zo niet gekeken naar wat het land nodig heeft, maar puur naar wat politiek strategisch gunstig is voor een paar partijen. Hij waarschuwt dat een coalitie zonder stevige meerderheid kwetsbaar is en gedoemd om constant crises te moeten managen.

Een minderheidskabinet als ‘beloning voor blokkeren’?

De optie die nu steeds nadrukkelijker op tafel ligt, is een minderheidskabinet. Dat idee kan rekenen op stevige kritiek van Klaver.

Hij vindt dat een minderheidsconstructie neerkomt op een beloning voor obstructie. Volgens hem blokkeert de VVD bewust een meerderheidskabinet, om vervolgens zelf als grootste partij wél mee te kunnen regeren zonder compromissen te hoeven sluiten met links.

D66 en CDA zouden volgens hem een enorme fout maken als zij hierin meegaan. Hij verwijst naar eerdere ervaringen: minderheidskabinetten vallen vaak snel of blijven bestuurlijk lamgelegd.

Aan de rechterflank ziet JA21 er geen probleem in. Eerdmans noemt de combinatie van VVD, CDA, D66 en JA21 een “variant op een meerderheidskabinet”.

Hij vindt dat samenwerking niet stopt bij de coalitie en dat wetgeving in de Kamer steun kan halen waar die past. Klaver noemt dat naïef en zelfs misleidend. Volgens hem werkt politiek niet op basis van ‘we zien wel’, maar op basis van heldere afspraken en verantwoordelijkheid.

Wat staat er nu op het spel?

De impasse doet denken aan eerdere lange formaties, maar volgens veel analisten is deze situatie anders.

De polarisatie is groter en partijen lijken strategischer dan ooit bezig met posities, toekomstplannen en electorale winst.

Voor linkse kiezers voelt het alsof hun stem minder waard is als een partij als de VVD bepaalt wie er wél en níet mee mag doen. Voor rechtse kiezers lijkt het juist logisch: zij willen niet dat beleid ver naar links verschuift.

Ondertussen liggen grote dossiers te wachten: woningbouw, stikstof, koopkracht, defensie en migratie. Het land staat niet stil, maar de formatie wel. En dat begint steeds meer irritatie op te roepen.

Politieke verhoudingen liggen onder een vergrootglas

De spanningen zijn ondertussen duidelijk zichtbaar. Binnen D66 en CDA vallen signalen te horen dat zij twijfelen aan deelname aan een minderheidskabinet. Zij vrezen dat zij de politieke klappen zullen opvangen, terwijl VVD en JA21 zich presenteren als de winnaars van de formatie.

Aan de andere kant is er bij rechts de overtuiging dat het mandaat van de kiezer hen legitimeert om door te zetten. De verkiezingsuitslag wordt gebruikt als argument dat een centrumlinks kabinet niet past bij wat Nederland nu wil.

Hoe nu verder?

Informateur Sybrand Buma staat voor een lastige opdracht. De onderhandelingen lijken in een patstelling te zitten.

De vraag is niet langer alleen welke partijen willen samenwerken, maar vooral welke bereid zijn om water bij de wijn te doen – en wie dat principieel weigert.

Jesse Klaver heeft al duidelijk gemaakt dat GroenLinks-PvdA liever niet opzijs geschoven wordt en dat hij strijdlustig blijft.

Een minderheidskabinet ziet hij als een gevaarlijke route voor bestuurlijke stabiliteit. Maar of zijn waarschuwingen effect hebben, is onzeker.

Wat vaststaat: de formatie kan alle kanten nog op. Maar een ding wordt steeds duidelijker: als niemand beweegt, krijgt Nederland straks een kabinet dat vooral bestaat omdat niets anders lukte – in plaats van omdat het de beste optie was.

Bron