De formatie in Den Haag sleept zich voort en lijkt met de dag complexer te worden. Terwijl Nederland wacht op een nieuw kabinet, groeit de frustratie niet alleen in politieke kringen, maar ook onder burgers die duidelijkheid willen over koers, leiderschap en stabiliteit. In het centrum van deze politieke storm bevindt zich Rob Jetten, lijsttrekker van D66 en winnaar van de verkiezingen, die nu een cruciale maar ook uiterst delicate rol speelt in de onderhandelingen.

In de afgelopen weken werd een opvallende tegenstrijdigheid zichtbaar in Jettens strategie. Enerzijds waarschuwt hij fel tegen het “uitsluiten van partijen”, een politieke gewoonte die volgens hem Nederland onnodig verdeelt en formatieprocessen verlengt. Anderzijds sluit hij zelf een samenwerking met JA21 vrijwel volledig uit—een move die zowel binnen als buiten de Kamer vragen oproept.

Een Onmogelijke Coalitie?

Volgens Jetten is een coalitie met VVD, CDA en JA21 “geen begaanbare route”. Die uitspraak kwam na berichten dat deze combinatie qua stoelen weliswaar dicht bij een meerderheid ligt, maar volgens hem beleidsmatig onhoudbaar zou zijn. Kwesties als het klimaat, Europese samenwerking, asielbeleid en maatschappelijke inclusie zouden in zo’n constellatie voor “onoverbrugbare verschillen” zorgen.

Critici merken echter op dat juist deze argumentatie wringt met zijn eerdere uitspraken over het vermijden van uitsluiting. Voor hen voelt het alsof een open deur is dichtgeslagen nog voordat formatiegesprekken echt begonnen zijn.

D66 en JA21: Botsende Werelden

Dat de ideologische afstand tussen D66 en JA21 aanzienlijk is, staat buiten kijf. Waar D66 pleit voor een ambitieuze groene agenda, verdere Europese integratie en een ruimdenkender migratiebeleid, positioneert JA21 zich als een partij van cultuur- én systeemkritiek, met een scherpere lijn op immigratie, veiligheid en nationale identiteit.

Maar de vraag blijft: moet ideologische afstand op voorhand een veto betekenen?

Voorstanders van Jettens lijn zeggen van wel. Zij wijzen erop dat een kabinet niet alleen uit cijfers bestaat, maar uit houdbare verhoudingen en gemeenschappelijke koers. Tegenstanders vinden dat een democratie waarin partijen elkaar principieel weigeren een gevaarlijk pad bewandelt—een pad naar polarisatie in plaats van compromispolitiek.

Het Hypocrisiedebat

Het grootste probleem voor Jetten is wellicht niet JA21, maar het beeld dat ontstaat: dat van een politicus die iets verkondigt, maar het tegenovergestelde doet. De media spreken inmiddels openlijk van een “geloofwaardigheidsprobleem”.

Het spanningsveld is helder: Jetten wil het midden claimen en een breed gedragen coalitie vormen, maar tegelijkertijd grenzen trekken en voorwaarden stellen. En dat alles onder grote publieke druk, terwijl de tijd doortikt en Nederland voorlopig nog geen nieuw kabinet lijkt te krijgen.

Formatie als Schaken: Elke Zet Heeft Risico’s

Binnen de Haagse wandelgangen wordt het scenario steeds waarschijnlijker dat D66 richting een coalitie kijkt met VVD, CDA en GroenLinks-PvdA. Maar ook dat pad is lastig. De VVD heeft geen enthousiast applaus gegeven voor samenwerking met GroenLinks-PvdA, en JA21 zou zich door zo’n constructie politiek verraden voelen—een dynamiek die in de Senaat gevolgen kan hebben.

Er is geen coalitie denkbaar zonder risico. Geen zonder weerstand. Geen zonder verlies.

Nederland Kijkt Toe

Buiten Den Haag begint onrust merkbaar te worden. Bedrijven vragen zich af wat dit betekent voor belastingen en klimaatwetgeving. Gemeenten wachten op richting voor opvangbeleid. Burgers vragen zich af of politiek nog werkt zoals bedoeld: als instrument van compromis en vooruitgang.

Wat nu vooral overheerst, is onzekerheid.

Conclusie: Een Moment van Keuze

Rob Jetten staat op een kruispunt. Niet alleen als formateur, maar ook als beeld van een generatie politici die zegt verbinding te willen, maar worstelt met de realiteit van polarisatie.

De vraag is simpel, maar de consequentie enorm:

Wil Nederland een politiek van blokkades of een politiek van ongemakkelijke maar noodzakelijke gesprekken?

Zolang het antwoord daarop uitblijft, blijft de formatie muurvast—en Nederland mee vast met haar.