Het KNMI luidt de noodklok. Volgens het weerinstituut zorgt klimaatverandering ervoor dat scenario’s die ooit als ondenkbaar werden gezien, inmiddels realistisch zijn geworden voor Nederland.

In een nieuw en opvallend document schetst het KNMI meerdere extreme weersituaties die mogelijk ook ons land gaan raken.

Van zware stormen tot langdurige stroomuitval en nieuwe virusdreigingen: het rapport maakt duidelijk dat Nederland zich moet voorbereiden op situaties die tot voor kort onvoorstelbaar leken.

Het gaat nadrukkelijk niet om paniekzaaierij, benadrukt het KNMI, maar om bewustwording. De boodschap is helder: wie zich niet voorbereidt, loopt straks grote risico’s.

Waarom het KNMI nu met dit rapport komt

De timing van het rapport is geen toeval.

Precies tien jaar geleden werd het Akkoord van Parijs gesloten, waarin werd afgesproken om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5 graad. Volgens het KNMI wordt het steeds lastiger om die doelstelling te halen.

Directeur Maarten van Aalst benadrukt dat Nederland rekening moet houden met extremen die hier nog nooit zijn voorgekomen.

Niet om mensen angst aan te jagen, maar om beleidsmakers, instanties en burgers wakker te schudden. Voorbereiding kan het verschil maken tussen beheersbare schade en een nationale ramp.

Extreme weersomstandigheden zijn geen ver-van-ons-bed-show meer

In het zogenoemde ‘extreem rapport’ worden negen mogelijke scenario’s beschreven. Het gaat om situaties die nu al voorkomen in andere delen van de wereld, maar die door klimaatverandering ook in Nederland plausibel worden.

De kern van de boodschap: het Nederlandse klimaat verandert sneller dan veel mensen denken. Zachtere winters, hetere zomers en extremere neerslag zijn al zichtbaar. De volgende stap kan veel ingrijpender zijn.

Kunnen orkanen Nederland echt raken?

Een van de meest besproken scenario’s is de mogelijkheid van orkaanachtige stormen in Nederland. Dat klinkt voor velen nog steeds ongelooflijk, maar volgens wetenschappers is het niet uitgesloten.

Als voorbeeld wordt een storm genoemd die eerder richting West-Europa trok en Frankrijk zwaar trof. Die storm had met een kleine koerswijziging ook Nederland kunnen raken. In dat geval zouden windstoten tot bijna 190 kilometer per uur mogelijk zijn geweest.

De berekeningen laten zien dat de schade dan enorm zou zijn: miljarden euro’s aan vernielde gebouwen, omgewaaide bomen en kapotte infrastructuur. En dan zijn de menselijke gevolgen, zoals stress en slachtoffers, nog niet eens meegerekend.

De oorzaak is duidelijk: warmer zeewater voedt zwaardere stormen. Naarmate de oceanen verder opwarmen, neemt ook de kans toe dat dit soort systemen richting Noordwest-Europa trekken.

Stroomuitval als onderschat risico

Niet alle extreme scenario’s draaien om storm of hitte. Ook langdurige stroomuitval vormt volgens het KNMI een serieus risico. Daarbij hoeft het weer zelf niet eens extreem te zijn.

Een mogelijk scenario: een langdurig hogedrukgebied in de winter. Weinig wind betekent stilstaande windmolens, weinig zon zorgt voor minimale opbrengst van zonnepanelen, terwijl de vraag naar stroom juist piekt door kou en verwarming.

Onderzoekers hebben doorgerekend wat dat zou betekenen. In een ongunstig scenario zou op een winteravond aan bijna 40 procent van de elektriciteitsvraag niet kunnen worden voldaan.

Dat kan leiden tot grootschalige uitval van stroom, met grote gevolgen voor huishoudens, zorginstellingen en bedrijven.

De kans is klein, maar niet nul. En juist dat maakt voorbereiding essentieel.

Hittegolf in steden kan levens kosten

Ook extreme hitte wordt genoemd als serieus aandachtspunt. Steden als Amsterdam zijn extra kwetsbaar door bebouwing, asfalt en beperkte verkoeling. Tijdens eerdere hittegolven ontstonden al problemen met spoorrails, bruggen en openbaar vervoer.

Volgens het KNMI had het in sommige jaren nog veel erger kunnen aflopen als verkoelende weersystemen net iets anders waren gebleven.

Een zogeheten HittegolfXL zou kunnen leiden tot uitval van hulpdiensten, transport en elektriciteit.

De gevolgen voor de volksgezondheid zijn fors. Bij onvoldoende voorbereiding kan een extreme hittegolf zorgen voor een aanzienlijke oversterfte, vooral onder ouderen en kwetsbare groepen.

Nieuwe ziektes door klimaatverandering

Naast weer en energie waarschuwt het KNMI ook voor gezondheidsrisico’s. Door hogere temperaturen krijgen bepaalde virussen en ziekteverwekkers meer kans om zich te verspreiden.

Een voorbeeld is het Westnijlvirus. Dit virus kan worden overgedragen door gewone muggen. Zodra zomers langere tijd temperaturen tussen de 20 en 26 graden kennen, wordt verspreiding steeds waarschijnlijker.

Wetenschappers verwachten dat dit binnen tien jaar realiteit kan worden. Als de huidige opwarming doorzet, zijn de omstandigheden in 2035 op een groot deel van de zomerdagen gunstig voor verspreiding van het virus. Dat betekent dat Nederland zich moet voorbereiden op ziektes die tot nu toe vooral in warmere landen voorkwamen.

Waarom voorbereiding cruciaal is

Het KNMI benadrukt dat veel schade en slachtoffers voorkomen kunnen worden met de juiste voorbereiding. Denk aan betere hitteplannen, robuustere energievoorziening, sterkere infrastructuur en duidelijke communicatie bij noodsituaties.

Volgens Maarten van Aalst is het scenario waarin men achteraf zegt “we hadden dit kunnen weten” het meest angstaanjagend. Juist daarom wordt dit rapport nu gedeeld.

Geen paniek, wel actie

Het weerinstituut wil nadrukkelijk geen angst zaaien. De boodschap is niet dat deze rampen morgen plaatsvinden, maar dat de kans erop groeit. Door nu na te denken over maatregelen, kan Nederland de impact aanzienlijk beperken.

Dat vraagt om samenwerking tussen overheid, bedrijven en burgers. Van klimaatbestendige steden tot bewust energiegebruik en betere noodplannen.

Nederland staat voor keuzes

Het rapport laat zien dat klimaatverandering niet langer een abstract begrip is. De gevolgen kunnen zeer concreet en dichtbij komen. Stormen, hitte, stroomuitval en nieuwe gezondheidsrisico’s raken niet alleen beleid, maar het dagelijks leven van miljoenen mensen.

De vraag is niet of Nederland hiermee te maken krijgt, maar hoe goed het land voorbereid is wanneer het gebeurt.

Wat dit rapport duidelijk maakt

De boodschap van het KNMI is helder: het onvoorstelbare is niet langer onmogelijk. Door nu te investeren in voorbereiding en aanpassing kan Nederland grote schade voorkomen.

Het rapport fungeert als waarschuwing, maar ook als kans. Wie vooruitkijkt en handelt, kan de gevolgen van klimaatverandering beter opvangen. Wie dat niet doet, loopt het risico later voor veel grotere problemen te staan.

De komende jaren zullen uitwijzen hoe serieus deze waarschuwing wordt genomen. Eén ding is zeker: wegkijken is geen optie meer.