De politieke arena in Den Haag staat opnieuw op scherp nu blijkt dat Nederland voor 33 miljoen euro zijn Europese asielverplichting deels heeft afgekocht. Uit gelekte en tot nu toe verzwegen documenten komt naar voren dat Nederland binnen het nieuwe Europese migratiepact geen volledig quotum aan asielzoekers zal opnemen, maar in plaats daarvan een aanzienlijk geldbedrag betaalt om zijn verplichte aandeel te compenseren. Wat jarenlang werd ontkend of weggewuifd als “speculatie”, blijkt nu werkelijkheid. En die onthulling zorgt voor politieke opschudding in zowel Nederland als Brussel.

De geheime cijfers, waar De Telegraaf als eerste inzage in kreeg, tonen aan dat lidstaten binnen het EU-pact de mogelijkheid krijgen om een deel van hun asielquotum “af te kopen”. Concreet betekent dit dat landen die minder bereid of minder in staat zijn fysieke opvangplaatsen te bieden, geld kunnen storten in een gezamenlijke Europese migratiepot. Uit die pot wordt dan opvang, terugkeer of grensbewaking in andere lidstaten gefinancierd. Voor Nederland komt dat bedrag neer op 33 miljoen euro – een bedrag dat tot voor kort nergens publiekelijk werd genoemd.

Een constructie die de regering niet wilde toelichten

Het kabinet heeft maandenlang volgehouden dat er “geen sprake is van afkoop” en dat Nederland slechts bijdraagt aan “solidariteitsmechanismen binnen het EU-migratiepact”. Maar volgens ingewijden en migratiedeskundigen is de praktijk duidelijk: landen die minder vluchtelingen willen opnemen, betalen een financiële compensatie.

Wat de kwestie explosief maakt, is dat de exacte aantallen asielzoekers die Nederland zou moeten opnemen geheim werden gehouden door de Europese Commissie én het Nederlandse kabinet. Uit gelekte stukken blijkt nu dat Nederland onder normale omstandigheden een aanzienlijk aantal extra asielzoekers toegewezen zou krijgen als onderdeel van de Europese herverdeling. Door de financiële bijdrage wordt dat aantal sterk verminderd.

Oppositiepartijen reageren furieus. Zij spreken van een “geheime deal” die de Nederlandse bevolking bewust niet volledig werd uitgelegd. VVD-kamerleden willen weten waarom het kabinet pas na publicaties in de media bereid was enige openheid te geven. PVV en JA21 noemen het pact “een doofpot waarin Nederland betaalt om problemen elders te houden”.

Waarom 33 miljoen euro? En waar gaat het heen?

Volgens EU-bronnen is het bedrag berekend op basis van het aantal asielzoekers dat Nederland volgens de Europese berekening extra zou moeten opnemen in vergelijking met het huidige nationale asielbeleid. Door middel van financiële compensatie voldoet Nederland alsnog aan de EU-solidariteitseisen, maar zonder extra opvanglocaties te moeten openen.

Het geld wordt gebruikt om:

• opvangcentra in landen aan de buitengrenzen te financieren,

• terugkeerprogramma’s voor afgewezen asielzoekers te versterken,

• grensbewaking in Zuid- en Oost-Europa te verbeteren,

• en soms ook om opvang te subsidiëren in lidstaten die wél fysieke capaciteit hebben.

Critici wijzen erop dat Nederland al miljarden uitgeeft aan asielopvang binnen de eigen grenzen. Zo kost een plek in een regulier azc aanzienlijk minder dan opvang in hotels of tijdelijke crisislocaties. In 2025 besteedde Nederland in totaal 7,6 miljard euro aan asiel en migratie – bijna een miljard minder dan begroot, maar nog steeds een van de hoogste bedragen ooit. De vraag rijst dan: waarom betaalt Nederland extra miljoenen aan Brussel terwijl het binnenlands systeem al zwaar onder druk staat?

Geheime cijfers en een groeiend gevoel van wantrouwen

Het grootste probleem in deze zaak lijkt niet eens het bedrag zelf, maar het gebrek aan transparantie. Binnen de EU werd al langer gesproken over een zogeheten “solidariteitsheffing”, maar Nederland ontkende dat tot het laatste moment. Dat juist Nederland – een land dat in Europees verband regelmatig pleit voor duidelijke regels en openheid – nu betrapt wordt op het achterhouden van informatie, veroorzaakt politieke schade.

Volgens informatie uit Brussel werd besloten bepaalde cijfers tijdelijk geheim te houden om te voorkomen dat lidstaten het pact zouden torpederen voordat het volledig was afgerond. Tegenstanders noemen dat “democratische sabotage”.

Daarnaast komen er steeds meer signalen dat andere lidstaten eveneens bedragen betalen in plaats van volledige opname van asielzoekers. Maar nergens is het bedrag zo expliciet genoemd als bij Nederland.

Stevige kritiek van experts en maatschappelijke organisaties

Migratie-experts wijzen erop dat het systeem van “afkoop” mogelijk averechts werkt. In plaats van solidariteit te bevorderen, creëert het een tweedeling tussen landen die opvang willen leveren en landen die liever betalen. Volgens critici leidt dit tot:

• oneerlijke verdeling van verantwoordelijkheid,

• grotere druk op landen aan de buitengrenzen,

• de indruk dat rijke landen zich vrij kunnen kopen,

• politieke schade voor de geloofwaardigheid van EU-beleid.

Ook mensenrechtenorganisaties reageren teleurgesteld. Zij vrezen dat de financiële compensatie er vooral voor zorgt dat asielzoekers langer in overvolle kampen in Zuid-Europa blijven, omdat te weinig landen bereid zijn hen fysiek op te nemen.

Regering: ‘Dit is geen afkoop, maar solidariteit op maat’

Het kabinet blijft echter bij zijn standpunt: Nederland voldoet netjes aan de Europese afspraken en doet dat op een manier die “past bij de nationale capaciteit en prioriteiten”. Door financiële bijdragen te leveren zou Nederland juist helpen de migratiedruk in Europa te stabiliseren.

Toch bevestigt het ministerie dat de bedragen en verplichtingen “met opzet niet breed zijn gecommuniceerd” omdat het pact nog in onderhandeling was. Die erkenning voedt het wantrouwen alleen maar verder.

Een politieke nasleep die nog lang zal duren

De kwestie komt op een gevoelig moment: Nederland worstelt al jaren met overvolle asielcentra, noodopvang in sporthallen en hotels, stijgende kosten en politieke verdeeldheid. Het nieuws dat het land nu miljoenen betaalt om extra asielzoekers niet te hoeven opnemen, zal gegarandeerd invloed hebben op het debat over asiel, migratie en EU-samenwerking.

Partijen eisen ondertussen volledige openbaarmaking van alle documenten, cijfers en besluiten rondom het migratiepact. Maar of die transparantie er komt, is nog lang niet zeker.

Wat wel zeker is:

de onthulling van de 33 miljoen euro zal de politieke verhoudingen binnen én buiten Nederland langdurig onder spanning zetten.