ARNHEM – De politieke gemoederen in Gelderland en daarbuiten lopen hoog op nu bekend is geworden dat Paul Smits, huidig Statenlid voor GroenLinks, een prominente plek heeft gekregen op de conceptkandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 in Arnhem. Smits staat op plek vijf van de gezamenlijke lijst van GroenLinks-PvdA, een positie die hem vrijwel verzekert van een zetel. Deze nominatie is echter allerminst onomstreden. De politicus raakte begin 2024 in opspraak vanwege zijn deelname aan een pro-Palestina demonstratie met een bord waarop de tekst ‘Viva viva intifada’ prijkte, en recentelijk zorgden uitspraken van zijn partner over de dood van Hamas-leider Yahya Sinwar voor nieuwe verontwaardiging.

De keuze van de kandidaatstellingscommissie om Smits zo hoog op de lijst te plaatsen, legt een pijnlijk dilemma bloot binnen de linkse samenwerking: hoe verhoudt de landelijke lijn tegen antisemitisme zich tot het radicale activisme dat lokaal en binnen bepaalde vleugels van de partij wordt omarmd?

De Mars van Februari: Een Terugblik

De controverse rondom Smits vindt zijn oorsprong in februari 2024. Op een gure middag verzamelden enkele duizenden demonstranten zich op de Dam in Amsterdam voor de zogenaamde ‘Gaza-mars’. Het was een demonstratie die, zoals gemeld door Het Parool, werd gekenmerkt door een grimmige sfeer. De stoet, die van de Dam naar het Museumplein trok, werd ontsierd door incidenten die de grenzen van het demonstratierecht opzochten en volgens velen overschreden. Er werd een Israëlische vlag verbrand en omstreden leuzen zoals ‘From the river to the sea’ en ‘Onze ziel en bloed offeren we voor jou, Palestina’ werden veelvuldig gescandeerd.

Midden in deze menigte liep Paul Smits. Hij droeg een bord met de tekst ‘Viva viva intifada’. De term ‘intifada’ roept in de joodse gemeenschap en daarbuiten huiveringwekkende associaties op. Hoewel activisten de term soms uitleggen als een algemene oproep tot (geweldloos) verzet of ‘afschudden’, verwijst het historisch gezien naar de bloedige Palestijnse opstanden die leidden tot honderden, zo niet duizenden doden door zelfmoordaanslagen en terreur.

De ‘Spijt’ en de Instagram-post

Wat de positie van Smits extra kwetsbaar maakt, is niet alleen de daad zelf, maar zijn reactie op de daaropvolgende kritiek. Toen de foto van hem met het bord viraal ging op sociale media, ontstond er ophef. In een reactie tegenover dagblad De Stentor probeerde Smits de schade te beperken. Hij verklaarde spijt te hebben van het bordje en benadrukte dat hij geen antisemitisch geweld wilde oproepen. Hij stelde een ‘vrij Palestina’ te wensen waar ook Joodse burgers een veilige plek hebben.

Echter, de geloofwaardigheid van deze spijtbetuiging liep direct een deuk op door zijn eigen handelen. Slechts twee uur na zijn publiekelijke excuus, plaatste Smits alsnog een foto van zichzelf met het bewuste ‘Viva viva intifada’-bord op zijn persoonlijke Instagram-pagina. Voor critici was dit het bewijs dat zijn excuses slechts voor de bühne waren, bedoeld om politieke schade te beperken, terwijl hij in werkelijkheid achter de radicale boodschap bleef staan.

Dit incident staat niet op zichzelf. Op sociale media heeft Smits zich in het verleden vaker in felle bewoordingen uitgelaten over de situatie in het Midden-Oosten. Hij schreef onder meer over ‘Israëlische fascisten’ die zouden beramen hoe ze de ‘etnische zuivering van Gaza’ konden volbrengen, en sprak over ‘genocide-opruiers’. Ondanks deze retoriek omschrijft GroenLinks hem in de profielschetsen als iemand met een ‘groot vermogen tot empathie’, die zich in de provincie Gelderland verdienstelijk maakt op dossiers als energietransitie en klimaat.

Het Oordeel van de Commissaris

De kwestie rondom het bordje was zo ernstig dat deze werd voorgelegd aan de Commissaris van de Koning in Gelderland, Henri Lenferink (PvdA). Lenferink, die sinds november waarneemt in de provincie, stond voor de taak om te beoordelen of het gedrag van het Statenlid in strijd was met de integriteitsregels of de eed van trouw aan de Grondwet.

Lenferink besloot uiteindelijk geen stappen te ondernemen. Zijn redenering was juridisch en bestuurlijk van aard. “Er zijn verschillende interpretaties van ‘intifada’ mogelijk,” liet hij weten. “Of het betreffende Statenlid beoogd heeft met zijn tekst op te roepen tot geweld weet ik niet. Wat het betreffende Statenlid in dit geval heeft bedoeld, zult u aan het Statenlid zelf moeten vragen.” Ook durfde Lenferink niet te oordelen of de uiting in strijd was met de grondwettelijke trouw. Hiermee werd de zaak bestuurlijk afgedaan, maar de politieke en morele discussie bleef onverminderd voortduren.

Een Radicaal Koppel? De Rol van Sabine Scharwachter

De controverse rondom Smits wordt versterkt door de publieke uitingen van zijn partner, Sabine Scharwachter. Scharwachter is geen onbekende in de linkse politiek; zij is voormalig voorzitter van DWARS (de jongerenorganisatie van GroenLinks) en momenteel actief als duo-raadslid in Amsterdam-West. Zij profileert zich nadrukkelijk als intersectioneel feminist en democratisch socialist.

Waar Smits wellicht nog probeerde te nuanceren, zijn de uitspraken van Scharwachter recentelijk nog explicieter geweest. Na de dood van Hamas-leider Yahya Sinwar, het brein achter de gruwelijke terroristische aanslagen van 7 oktober 2023, schreef zij op sociale media: ‘Rust zacht’.

Deze condoleance aan het adres van een internationaal erkende terrorist zorgde voor een schokgolf. Maar Scharwachter ging verder. Ze uitte scherpe kritiek op de westerse reacties op de dood van Sinwar en andere Hamas-kopstukken. “Zo absurdistisch hoe in de westerse wereld de moord op leiders van Palestijns verzet wordt goed gepraat of zelfs gevierd,” schreef ze. Ze voegde daaraan toe in het Engels: “Your colonialism is showing… het westen hoeft je maar het predicaat ‘terrorist’ te geven en plotseling is alles gerechtvaardigd.”

De connectie tussen Smits en Scharwachter wordt door critici gezien als een indicatie van een bredere ideologische stroming binnen GroenLinks die zich steeds verder verwijdert van het gematigde midden, en die sympathie voor organisaties als Hamas niet schuwt onder de noemer van ‘antikoloniaal verzet’.

Spanning Binnen de Fusiepartij

De kwestie-Smits raakt aan een open zenuw binnen de fusiepartij GroenLinks-PvdA. Terwijl de landelijke leiding, onder aanvoering van Frans Timmermans, probeert een balans te vinden en antisemitisme krachtig veroordeelt, lijken lokale afdelingen en specifieke kandidaten een andere koers te varen.

De PvdA heeft historisch gezien sterke banden met Israël en een fel beleid tegen antisemitisme, terwijl binnen GroenLinks (en met name de jongerentak DWARS) de pro-Palestijnse stem luider klinkt, soms overgaand in radicalisme. De goedkeuring van Smits’ kandidatuur voor de gemeenteraad van Arnhem suggereert dat de partijtop in Gelderland zijn activistische verleden en de dubbelzinnigheid rondom zijn uitspraken niet als een diskwalificatie ziet, maar wellicht zelfs als een uiting van betrokkenheid.

Met de verkiezingen van 2026 in het vooruitzicht, zal de partij zich moeten verantwoorden voor deze keuze. Kiezers in Arnhem zullen zich moeten afvragen of een stem op GroenLinks-PvdA een stem is voor progressief klimaatbeleid, of een impliciete goedkeuring van de retoriek die ‘Viva viva intifada’ scandeert en Hamas-leiders een zachte rust toewenst. De zaak Paul Smits bewijst dat binnen de lokale politiek, wereldwijde conflicten nooit ver weg zijn.