In het noorden van het land is opnieuw een stevig debat losgebarsten over veiligheid, openbaar vervoer en de aanhoudende problemen rond het overvolle aanmeldcentrum in Ter Apel. Vervoerder Qbuzz heeft aangekondigd dat de pendeldienst tussen het azc in Ter Apel en station Emmen volledig gratis wordt voor asielzoekers. De maatregel moet een einde maken aan de toenemende overlast door zwartrijders op andere buslijnen in de regio. Volgens Qbuzz is de stap noodzakelijk “na een zorgwekkende toename van incidenten”, variërend van intimidatie tot agressief gedrag richting chauffeurs.

Jarenlange problemen komen tot een climax

De buslijnen richting het azc staan al lange tijd bekend als een bron van spanningen. Chauffeurs maken al jaren melding van situaties waarbij asielzoekers zonder vervoersbewijs tóch mee willen reizen, soms verbaal agressief worden wanneer hen de toegang wordt geweigerd en in sommige gevallen zelfs geweld gebruiken. De vakbond FNV trok meermaals aan de noodrem en waarschuwde dat het veiligheidsgevoel van chauffeurs “structureel onder druk staat”.

De afgelopen maanden nam niet alleen het aantal incidenten toe, maar ook de ernst ervan. Volgens betrokkenen is de situatie zo gespannen dat chauffeurs soms bang zijn dienst te draaien. Qbuzz stelt daarom dat er een grens is bereikt: “Zo kunnen we niet langer doorgaan.”

Gratis pendeldienst moet druk op openbaar vervoer verlagen

Het besluit van Qbuzz komt voort uit overleg tussen het bedrijf, het OV-bureau Groningen Drenthe en de burgemeesters van Westerwolde en Emmen. De pendeldienst wordt niet door Qbuzz zelf uitgevoerd, maar door Drenthe Tours, in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het gaat dus om besloten vervoer, niet om regulier openbaar vervoer. Dat betekent dat de ritten niet toegankelijk zijn voor reguliere reizigers en dat de bus enkel bedoeld is voor bewoners van het azc.

Volgens Laurence Hovenkamp, directeur van Qbuzz Groningen Drenthe, is het gratis aanbieden van de pendeldienst een “cruciale schakel” in het pakket maatregelen dat moet zorgen voor rust en veiligheid.

“De kracht zit in de combinatie van maatregelen. Het vrij beschikbaar stellen van de pendeldienst is noodzakelijk om het reguliere OV te ontlasten en chauffeurs weer een veilige werkplek te bieden.”

Overlast verplaatst zich naar andere lijnen

De afgelopen periode werd duidelijk dat de groep zwartrijders zich steeds vaker verspreidde over andere buslijnen, vooral in en rond Emmen. Daardoor werd het probleem groter en onvoorspelbaarder. Reizigers klaagden over onrust in de bus, chauffeurs voelden zich onvoldoende beschermd en burgemeesters drongen aan op een oplossing die verder gaat dan ad-hoc maatregelen.

De gratis pendeldienst moet voorkomen dat asielzoekers zonder geldige kaartjes op andere lijnen stappen. Door een vaste, gratis route te creëren die hen rechtstreeks van A naar B brengt, hopen de betrokken partijen dat de druk op het reguliere regionale OV aanzienlijk afneemt.

Arriva voert zerotolerancebeleid in Emmen in

Het besluit van Qbuzz staat niet op zichzelf. Vervoerder Arriva kondigde vorige week een zerotolerancebeleid aan bij station Emmen, waar eveneens veel zwartrijdende asielzoekers voor problemen zorgen. Sinds maandag controleert Arriva vier weken lang elke dag streng op vervoersbewijzen. Wie geen ticket kan tonen, moet het station direct verlaten.

Daarmee wil Arriva niet alleen zwartrijden terugdringen, maar ook het gevoel van onveiligheid onder reizigers aanpakken. Volgens de vervoerder is de maatregel “onvermijdelijk geworden”.

Gemeenten en ministerie steunen harde aanpak

De burgemeesters van Westerwolde en Emmen benadrukken dat de maatregelen noodzakelijk zijn om zowel veiligheid als draagvlak te behouden. Zij spreken van “een complex en kwetsbaar probleem” dat vraagt om stevige maar gerichte oplossingen.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid ondersteunt de pendeldienst financieel en organisatorisch, en ziet het als een manier om de gevolgen van de overlast te beperken zolang er nog geen structurele oplossing is voor de capaciteitsproblemen in Ter Apel.

Discussie over verantwoordelijkheid

Het besluit roept ook politieke vragen op. Critici wijzen erop dat gratis vervoer voor asielzoekers kan overkomen als een beloning voor wangedrag, terwijl anderen juist benadrukken dat de maatregel bedoeld is om het OV veiliger te maken voor iedereen — inclusief de goedwillende meerderheid van de bewoners van het azc.

Voorstanders stellen dat de pendeldienst puur een pragmatische noodoplossing is: een manier om controle en rust terug te brengen totdat de landelijke politiek een bredere oplossing biedt.

Chauffeurs hopen op rust

Onder buschauffeurs wordt voorzichtig positief gereageerd. Zij geven aan dat “elke maatregel die overlast vermindert, welkom is”. Toch blijft er scepsis over de vraag of gratis vervoer voldoende is om agressief gedrag volledig te stoppen. FNV benadrukt dat de veiligheid van chauffeurs structureel moet worden bewaakt, en dat niet alleen symptoombestrijding nodig is.

Een tijdelijke oplossing voor een structureel probleem

Met de gratis pendeldienst hoopt Qbuzz dat het regionale OV weer veilig en betrouwbaar wordt, zowel voor chauffeurs als voor reizigers. Tegelijkertijd erkent iedereen dat deze maatregel slechts een tijdelijke steviger pleister is op een structurele wond.

Zolang Ter Apel overvol blijft en de toestroom van asielzoekers groter is dan de opvangcapaciteit, zullen de spanningen in de regio blijven bestaan. Maar voor nu moet de pendeldienst rust terugbrengen op de buslijnen, zodat chauffeurs niet langer dagelijks hoeven te vrezen voor hun veiligheid — en reizigers weer met een gerust hart kunnen instappen.