De Nederlandse regering is van plan om de voorkeurspositie voor statushouders – vluchtelingen die een verblijfsvergunning hebben gekregen – bij de toewijzing van sociale huurwoningen af te schaffen. Volgens minister van Volkshuisvesting Mona Keijzer moet deze maatregel zorgen voor meer gelijkheid op de woningmarkt. Maar gemeenten en hulporganisaties slaan alarm: zij vrezen dat de druk op asielopvangcentra hierdoor alleen maar groter zal worden.

Een groeiend huisvestingsprobleem

Nederland kampt al jaren met een ernstig tekort aan betaalbare woningen. Zowel starters, alleenstaanden als gezinnen staan jarenlang op de wachtlijst voor een sociale huurwoning. Gemeenten kregen tot nu toe de mogelijkheid om een deel van deze woningen te reserveren voor statushouders, om te voorkomen dat zij te lang in asielzoekerscentra (azc’s) blijven hangen.

Die voorkeursregeling was ooit bedoeld als doorstroommaatregel: zodra statushouders een woning kregen, kwam er weer plek vrij voor nieuwe asielzoekers. Maar volgens de minister zorgt deze regeling inmiddels voor “ongelijkheid en frustratie” bij Nederlandse woningzoekenden die al jaren wachten.

“Iedereen verdient een eerlijke kans op een woning, ongeacht achtergrond of status,” zei Keijzer in een verklaring. “Het is niet rechtvaardig dat sommige mensen voorrang krijgen, terwijl anderen tien jaar moeten wachten.”

Gemeenten en organisaties: “Dit verergert de crisis”

De reactie van gemeenten was fel. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) noemt het plan “ondoordacht en contraproductief.” Volgens hen zal het afschaffen van de voorrangsregeling juist leiden tot langere verblijfsduur in azc’s, waar nu al een groot tekort aan opvangplekken is.

“Als statushouders geen woning krijgen, kunnen ze ook niet doorstromen,” aldus een woordvoerder van de VNG. “Dan blijven ze in de opvangcentra zitten, waardoor nieuwe asielzoekers geen plek hebben. Het systeem loopt dan helemaal vast.”

Ook organisaties zoals VluchtelingenWerk Nederland waarschuwen dat het plan de integratie van vluchtelingen ernstig zal belemmeren. Zonder stabiele woonplek is het moeilijk om werk te vinden, Nederlands te leren en een nieuw bestaan op te bouwen.

“Je kunt niet integreren vanuit een noodbed,” zei een woordvoerder van VluchtelingenWerk. “Wonen is de basis voor alles.”

Politieke verdeeldheid

In de Tweede Kamer zorgt het voorstel voor grote verdeeldheid. Rechtse partijen zoals PVV en BBB steunen het plan en noemen het “een logische stap richting eerlijkheid voor de eigen bevolking.” Linkse partijen zoals GroenLinks-PvdA en D66 zijn fel tegen en wijzen op de morele verantwoordelijkheid van Nederland om vluchtelingen menswaardig op te vangen.

Een deel van de coalitiepartijen lijkt nog te twijfelen. Sommige Kamerleden pleiten voor een tussenoplossing, waarbij gemeenten wel enige ruimte behouden om urgentie toe te kennen aan kwetsbare groepen.

Wat betekent dit concreet?

Als de wet wordt aangenomen, mogen gemeenten geen automatische voorrang meer geven aan statushouders bij het verdelen van sociale huurwoningen. Ze mogen wel blijven samenwerken met woningcorporaties om alternatieve huisvesting te zoeken, bijvoorbeeld tijdelijke containerwoningen of modulair bouwen.

Toch blijft de grote vraag: waar moeten de duizenden statushouders heen die nu nog in azc’s wachten op een woning? Volgens recente cijfers verblijven er momenteel meer dan 16.000 vergunninghouders in opvanglocaties die eigenlijk bedoeld zijn voor asielzoekers zonder status.

Zonder doorstroom dreigt het hele opvangsysteem vast te lopen — iets waar Nederland in 2022 al bijna mee te maken kreeg tijdens de crisis in Ter Apel.

❓ Veelgestelde vragen (FAQ)

1. Wat is een statushouder?

Een statushouder is een asielzoeker die een verblijfsvergunning heeft gekregen om in Nederland te blijven, meestal omdat hij of zij bescherming nodig heeft volgens het Vluchtelingenverdrag.

2. Waarom hadden statushouders tot nu toe voorrang op sociale huurwoningen?

Om te voorkomen dat zij onnodig lang in asielzoekerscentra verblijven en om doorstroom te bevorderen binnen het opvangsysteem.

3. Wat verandert er met het nieuwe plan?

Gemeenten mogen geen vaste voorrangsregeling meer toepassen. Statushouders moeten, net als andere woningzoekenden, wachten in het reguliere systeem.

4. Wat zijn de risico’s van deze verandering?

Minder doorstroom in opvangcentra, grotere kans op overbevolking in azc’s, en moeilijkere integratie voor vluchtelingen.

5. Wanneer wordt deze maatregel van kracht?

De regering wil het voorstel in het najaar van 2025 in stemming brengen. Als het wordt aangenomen, kan het begin 2026 ingaan.

Zo starten Karen, Kristel en Kathleen aan show in AFAS Dome.